Neyzen Tevfik Kolaylı 1879’da Bodrum’da doğmuş, 28 Ocak 1953’te İstanbul’da ölmüştür. Neyzen Tevfik hakkında çok sayıda kitap makale, anı, araştırma ve inceleme var. Bizde ölümünün 65. yılında bilgi ve belgelerimizi paylaşarak anmak istedik.

Celal KARACA - Ali Bey, siz Bafra’da özellikle tarih araştırmalarınızla tanınıyorsunuz. “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Bafra” adlı kitabınız 1980’lerin başında yayınlandı. Bu konuda ileriki yıllara bir çalışma yapıyor musunuz?

Ali AK-1983’te “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Bafra” adıyla yayınladığım kitabımdan o dönemin koşullarında basılmış bir formayı ve birkaç fotoğrafı çıkarmak zorunda kalmıştık. Bu beni çok üzmüştü; ama yapacak bir şey yoktu. Yeni bir çalışmada bu bilgileri yayımlamalıydım. Bu duygularla çalışmalarıma hiç ara vermedim. Yeni bilgiler ekleyerek çalışmalarımı sürdürdüm.

Şöyle ki; 1969’da öğretmen okulundan mezun olduğumda kolay ve çevre köylerinden Milli Mücadele’ye katılmış gazilerle, o günleri yaşayanlarla yaptığım çeşitli konulardaki görüşmeleri kasetlere kayıt etmiştim. Bu röportajlardaki bilgilerden yola çıkarak kütüphanelerde ve arşivlerde araştırma yaptım. Değişik araştırmacılara referans olan “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Bafra” kitabımı tekrar gözden geçirerek yeni bilgi ve belgelerle zenginleştirerek yayınlamayı düşünüyorum.

Celal KARACA - Neyzen Tevfik ve ailesi hakkında yeni bilgilere ulaştınız mı?

Ali AK - Neyzen Tevfik Kolaylı hakkında çok önemli bilgileri Hacı Fevzilerin İbrahim diye tanınan İbrahim Özkolay’dan dinlemiştim. 70’li yıllarda ilerlemiş yaşına rağmen okuyan bir kişiydi. Zamanın yüksek tahsilini yapmış çok kültürlü bir kişi olan merhum İbrahim Özkolay Neyzen Tevfik’in babası Hasan Fehmi Efendi’nin diplomasını günümüz Türkçesine çevirmişti.

“Neyzen Tevfik’in dedesi Kolay’ın camisinde imammış. Sesi çok güzelmiş. Hacı Ahmet Paşa gelmiş ezan okumasını dinlemiş ve Bafra’daki Büyük Cami’ye tayin etmiş.” demişti.

Bu bilgileri 10 yıl önce Mart 2008’de Bafra Haber gazetesinde yazmıştım.

Kimdi bu Hacı Ahmet Paşa?

Osmanlı arşivlerinde araştırdım. Bafra’da kaymakamlık yaptığını, bu görevi sırasında Bafra’dan geniş araziler satın aldığını; Diyarbakır’a tayin olduktan sonra da arazi sahipleri tarafından dava edildiğini gördüm.

Ayrıca Hacı Ahmet Paşa hakkında bilgi edinmek isteyenlere “KEBİKEÇ DERGİSİ” ni de tavsiye ederim.

Celal KARACA – Neyzen Tevfik Kolaylı ile ilgili çok zengin bir arşiviniz var. Bundan bahsetmenizi rica etsem neler söylersiniz?

Ali AK- Neyzen Tevfik hakkında çeşitli gazete, dergi yayınlanmamış tezler ve kitap olmak üzere 100 kadar kaynağı inceliyorum. Bazılarını tekrar tekrar okuyorum.

 

Neyzen Tevfik’i anlamak da anlatmak da zor. Bakın size hiç tahmin edemeyeceğiniz bir kaynaktan, Akis Dergisi’nden Neyzen Tevfik Kolaylı’nın ölümünün ikinci yıl dönümü münasebetiyle yazılmış yazıdan bazı bölümleri okuyayım:

“Neyzen Tevfik öldü dedikleri zaman, dimağımın birdenbire eridiğini sandım”. “Neyzen Tevfik Pelaparetere bürünmüş bir irfaniyet bayrağıydı. İnzivaların şeydasıydı, Kemalin mahviyet sarayında Sultandı.”

“Neyzen, Müzisyendi. Âlem-i fark, müzik, sanatının en muhteşem hilatini de ona giydirmiş olabilir. Bu onun dış rütbesidir.”

“Belki de kaba taassup ona ayyaş, cehilde demiş ve istihza okları fırlatmıştır.”

“Neyzen şairdi. Edebiyatta düşündürücü ve uryan hicvin üstadıydı.”

“Onun ‘ney’ i, başka türlü bir ‘ney’ di. Rahman’ın nefhindeki renkti. Marifetullahtan doğan müzikti.”

“Tasavvufun derecatından geçti.”

“Çile, sonsuz zevkiydi.”

“Dem-i vuslattı ki Rahman onu elinden tutup götürdü.

“Hakkın ve ezel aşkın aşinalarıdır ki onun toprağına sürünebilirler. Ve ancak o zaman bir milletin gönül yaslarını orada, Neyzen’in toprağında demet demet dereceklerdir.” Belki ebedi Neyzen’e ereceklerdir.

Allah Ona rahmet eyledi. Gönüller de abdestini alıp namazını kılsınlar.”

Celal KARACA- Bu arşivden bir kitap çıkar ne zaman okuyacağız bu çalışmayı?

Ali AK – Neyzen Tevfik’i anlayabildiğim zaman.

Celal KARACA – Neyzen Tevfik Kolaylı merakı nasıl başladı? Bu ünlü sanatçımızın izini sürmeye ne zaman başladınız?

Ali AK – İlkokul 4. sınıftaydım. 1961 yılında Kolay’ın Kızılırmak (Yukarıyazı) Mahallesi’ne açılan okula “Neyzen Tevfik İlkokulu” adının verilmesiyle duymuştum.

Okula bu ismin verilmesinde öğretmen Ömer Şener öncülük etmişti.

Mart 2008’de Bafra Haber gazetesinde yayınlanan “Kolay ve Neyzen Tevfik” başlıklı yazımda anlatmıştım.

İşte böylece Neyzen Tevfik adı Kolay’ın gündemine girmişti. Akrabalıklar hatırlanıyor hatıralar canlanıyordu.

Yaşlı Kolaylılar Bafra halkevinin yayını Altınyaprak Dergisi’nde Neyzen Tevfik hakkında yazı okuduğunu hatırlamışlardı. Hatta “Altınyaprak Dergisi” bulunmuş, kahvelerde okunmuştu.

Neyzen Tevfik merakı böyle başlamıştı bende.

Sorunuzun ikinci bölümüne gelirsek;

İz sürmeye gerek yoktu. Çevremde Neyzen Tevfik hakkında anlatılanlar, okunanlar ve gazetelerde çıkan haberler yetiyordu. Hele ortaokulda okurken dayımın evinde kaldığım yıllarda evde büyük ve güzel bir kitaplık vardı. Hem oradan edindiğim bilgiler hem de evde yapılan konuşmalar iz sürmeye gerek bırakmamıştı. İzler zaten hazırda vardı. Merak ve araştırma sonra kendiliğinden gelişti.

Celal KARACA – Neyzen Tevfik ile ilgili elinizde ne gibi belgeler var?

Ali AK – Neyzen Tevfik hakkında yayınlanmış kitapların büyük çoğunluğu; ondan bahseden gazete ve dergiler arşivimde bulunmaktadır.

Ayrıca, Neyzen Tevfik’in babası Hasan Fehmi Efendi’nin resmi, İstanbul’da okuduğu okuldan aldığı diplomanın ve yeni harflere çevirisinin fotokopisi. Bir de “Kolay Köyü” Başlığıyla “Neyzen Tevfik’inde içinde gösterildiği bir aile şeceresinin fotokopisi olmak üzere dört belgenin fotokopisi var. Bunlardan Hasan Fehmi Efendi’nin resmini Gazi Hüseyin Tekin’den veya çocuklarından almıştım. Diğer üç fotokopiyi de Öğretmen Ömer Şener’in hazırladığı “Neyzen Tevfik” dosyasından aldım.

Ömer Şener ve ondan sonra Neyzen Tevfik İlkokulunda görev yapan müdür ve öğretmenler her isteyene bu dosyayı açar bilgi verirlerdi.

Celal KARACA – Bafra’nın en önemli iki kültür sanat insanı Bedri Koraman ve Neyzen Tevfik Kolaylı. Bunlardan Neyzen Tevfik Bodrum’da doğmuş, büyümüş, karikatürist Bedri Koraman da son yıllarını burada geçirmiş ve Bodrum’da ölmüştür. Bodrumlular bu iki Bafralı değerimize bizden çok sahip çıkıyor.

Bafra’da hala bir Neyzen Tevfik Kolaylı ya da Bedri Koraman Caddesi/Bulvarı yok. Onlar için neler yapılabilir?

Ali AK – Bafra’nın merkezi bir yerindeki bulvar veya caddeye adı verilebilir.

Neyzen Tevfik adıyla bir park oluşturulabilir. Bu parkta Neyzen Tevfik Kolaylı’nın heykeli ya da büstü yer alabilir.

Celal KARACA – Kolay eski Belediye Başkanı Hüseyin Şahin’in başlattığı “Neyzen Tevfik Kolaylı Şenlikleri” Bafra Musiki Cemiyetinin öncülüğünde birkaç yıldır tekrar yapılmaktadır. Sizce özellikle Kolay’da Neyzen Tevfik ile ilgili kalıcı neler yapılabilir?

Ali AK – Kolay’da Neyzen Tevfik Kültür Evi yapılabilir. Neyzen Tevfik Şenlikleri ağırlıklı olarak burada kutlanmalı, Neyzen Tevfik ile ilgili şiir ve ney dinletileri burada yapılmalı…

1) Burhan S. Yalçın, Akis Dergisi, 29 Ocak 1955