II. BÖLÜM:

1918 Ağustos Görüşmeleri

Mustafa Kemal Almanya seyahatinde, Almanya’nın savaşı kaybedeceğini açıkca görmüştür.

“İstanbul’a döndüğü zamanda, Osmanlı imparatorluğu’nun tek başına barış imzalaması için eskisinden daha çok mücadeleye girişir.” (26)  Ancak hastalanınca bu çabaları yarıda kalır. Doktorların yönlendirmesiyle 25 Mayısta Viyana’ya bir uzman doktora gider.

Viyana’daki doktor da bir aylık tedaviden sonra, kendisini toparlasın diye Karlsbad’a gönderir. Mustafa Kemal burada ülkenin geleceğini uzun uzun düşünür.

Bu günlerde İstanbul’da ise 3 Temmuz’da padişah V. Mehmet Reşad ölür. Yerine Veliaht Vahdettin VI. Sultan Mehmet adıyla padişah olur.

Mustafa Kemal, bu haberi duyunca İstanbul’da olmadığına canı sıkılır. Ancak, Doğu cephesinden tanıdığı İzzet Paşa’nın yeni padişahın askeri danışmanı ve kurmay başkanı olmasına sevinir. İstanbul’dan aldığı çağrılar üzerine Temmuz sonunda Karlsbad’dan ayrılır. Viyana’ya geldiğinde “İspanyol nezlesine yakalanır. Kısa sürede iyileştikten sonra 2 Ağustos’ta İstanbul’a gelir.

İkinci Görüşme: 5 Ağustos Görüşmesi

Mustafa Kemal Paşa İstanbul’a gelir gelmez hiç vakit kaybetmeden arkadaşlarıyla görüşmelere başlar.

4 Ağustos’ta İzzet Paşa, Pera Palas’a gelerek Mustafa Kemal’e yeni padişahla yeniden ilişki kurmasını öğütler. Mustafa Kemal bu öğütlere uyarak huzura çıkmak isteğinde bulunur. İsteği kabul edilir. Ağustos görüşmelerinin ilki 5 Ağustos’ta yapılacaktır.

Yeni padişah VI. Mehmet Vahdettin, Mustafa Kemal’i 5 Ağustos’ta Dolmabahçe Sarayı’nda kabul eder. (27)

Mustafa Kemal, her zamanki gibi görüşlerini rahatça tekrarlayarak “Padişahın artık başkomutanlığı eline almasını, kendisini de kurmay başkanlığına getirmesini diler. (28)

Ama Padişah Vahdettin “Sizin düşüncelerinizi paylaşan başka komutanlar da var mı?” diye sorar. Mustafa Kemal de; “Var efendimiz” diye cevaplar. Vahdettin “Bu durumu düşünürüz” diyerek görüşmeyi bitirir.

Üç gün sonra ise yani 8 Ağustos’ta Enver Paşa’nın Başkomutanlık vekili ünvanı, Başkomutanlık Genel Kurmay Başkanlığı ünvanına çevrilir. (29)

Üçüncü Görüşme: 9 Ağustos Görüşmesi

Bu görüşme İzzet Paşa ve Mustafa Kemal’in 9 Ağustos’da huzura çağrılması ile gerçekleşir.

Ülkenin genel durumu konuşulur. Konuşmaların sonuna doğru Mustafa Kemal bir görüşme talebinde bulunmak ister.

Vahdettin ise ondan önce davranarak:

- “Paşa” der, “Ben her şeyden önce İstanbul halkına yiyecek sağlamak zorundayım. Millet aç. Bu duruma çare bulmadıkça ne yapsak boştur. (30)

Mustafa Kemal – “Düşünceleriniz çok yerinde” diye cevap verir ve devam eder; “Ama İstanbul halkını doyurmak için yapılacak işler, ülkenin kurtarılması için gerekli olan çabuk ve kesin önlemleri almaktan zatı şahanelerini alıkoyamaz” (31)

Mustafa Kemal fazla ileri gitmiş olduğunu fark ederek: “Kamu güvenliğinin önemi ve yeni Sultan (Padişah) olarak otoritesini göstermesi gerektiği üzerinde durmuş ve sözlerini şöyle bitirmiştir:

- “Vatanın, milletin ve müttefiklerimizin güvenliğinin bekçisi olan bu kuvvet, başkalarının elinde bulundukça siz de ismen sultan olursunuz.” (32)

Vahdettin ise: - “Yapılması gerekenleri Talat ve Enver Paşalarla görüştüm” diyerek elini uzatır.

Padişah Vahdettin bu davranışıyla görüşmenin sona erdiğini belirtmiştir. Mustafa Kemal huzurdan ayrılır.

Bu görüşme, Dolmabahçe’de Valide Camii Mahfilinde olmuştur. (33)

Dördüncü Görüşme: 16 Ağustos Görüşmesi

Padişah VI. Mehmet Vahdettin, 16 Ağustos’ta Dolmabahçe’de Valide Camiindedir. Cuma namazından sonra camii mahfilinde randevu verdiği kişileri kabul edecektir. Aynı gün Mustafa Kemal de Cuma namazı için bu camidedir. Enver Paşa ve bazı paşalarla karşılaşmıştır.

Mustafa Kemal’e cumadan sonra padişahın kendisini görmek istediği söylenir.

Mustafa Kemal: - “Yalnız mı?” diye sorunca

- “Hayır, yanında bir iki Alman generali var” cevabını alır. Yalnız görüşmek istediğini belirtirse de kabul edilmez.

Mustafa Kemal, padişahın huzuruna çıktığında Vahdettin generallere:

- “Çok değer verdiğim, çok güvendiğim bir komutandır.” Diye tanıtır. Sonra da Mustafa Kemal’e bakarak; - “Sizi Suriye’de ordu komutanlığına atadım” der.

Yine Alman generallerinin yanında Mustafa Kemal’e oradaki harekatın öneminden, isteklerinden, bu görevi kendisine güvenerek verdiğinden ve başaracağından söz ederek: GÖREVE DERHAL BAŞLAYINIZ” emrini verir.

Vahdettin, atama emrini imzaladıktan sonra Alman generallere dönerek: - “Bu zat benim söylediğim işi başaracaktır.” Diye konuşur.

Mustafa Kemal, huzurdan ayrılır. Görünüşte Mustafa Kemal şereflendirilmiştir. Ama o bu atamadan memnun değildir.

Mustafa Kemal, padişahın yanından ayrıldıktan sonra Enver Paşa’ya:

- “Bravo! Tebrik ederim. Siz kazandınız” der. Suriye’deki ordudan söz ettikten sonra da:

- “Beni oraya göndermekle iyi öç almış oldunuz. Aynı zamanda geleneklere aykırı bir iş yaptınız. Padişahın bana şahsen emir vermesine yol açtınız”, diye konuşur. (34)

Acaba Enver Paşa, 8 gün önce “Başkomutanlık vekaleti” unvanının alınmasının öcünü mü alıyordu?

Mustafa Kemal’i yeni görev yerine arkadaşı Rauf Orbay uğurlar. Hatıralarında:

“Haydar Paşa İstasyonu’nda kendisini uğurlarken, söz yeni padişaha intikal etti ve Cuma günü selamlık resminde bulunduğu esnada, Sultan Vahdettin’in kendisini hünkar mahfiline çağırdığını, yanına girince, Enver Paşa ile bir Alman generali de hazır bulundukları halde, Ordu komutanlığı memuriyetini padişahın doğrudan doğruya kendisinin irade eylediğini ve bu durumda, itiraz ve redde imkan bulunmadığını anlattı”, diye yazar. (35)

Görüldüğü gibi, Mustafa Kemal’in itiraz hakkı bile yoktur. 

Mustafa Kemal, 10 ay önce ayrıldığı 7. Yıldırım Ordusu Komutanlığı’na yeniden atanmıştır. Ancak, Mustafa Kemal’in anlaşamadığı Yıldırım Orduları Gurubu Komutanı Falkenhayn 25 Şubat 1918’de görevinden alınmış, yerine Liman Von Sanders getirilmiştir. Yani Mustafa Kemal’in 7. ordusu Liman Von Sanders’e bağlı olacaktır.

Mustafa Kemal ile Limon Von Sanders, Çanakkale Savaşlarında tanışmışlardı. Birbirlerini çok iyi tanıyorlardı.

NOT:Notlar yazı dizisi sonunda verilecektir..